Pet odsto budžeta - koliko je to novca u stvarnosti?
Poljoprivrednici traže da se pet odsto državnog budžeta izdvaja za poljoprivredu. Šta bi to konkretno značilo i koliko novca bi stiglo do gazdinstava?
Inicijativa „5 poštenih“ Poljoprivrednog klastera Crne Gore traži da država izdvoji najmanje pet odsto ukupnog budžeta za poljoprivredu. To na prvi pogled zvuči kao simboličan zahtjev, ali u stvarnosti bi moglo značiti ozbiljno jačanje crnogorske proizvodnje hrane.
Prema Zakonu o budžetu za 2025. godinu, ukupan budžet Crne Gore iznosi 4,03 milijardi eura. Pet odsto od tog iznosa približno je 202 miliona eura. Sa sadašnjih 77 miliona eura to bi bilo povećanje od 2,6 puta ili 162%.
Najveći agrobudžet u istoriji
Za poređenje, aktuelni Agrobudžet za 2025. godinu iznosi oko 77 miliona eura, što je manje od 2% državnog budžeta. Dakle, ako bi se zahtjev poljoprivrednika usvojio, sredstva za razvoj sektora porasla bi za gotovo 125 miliona eura godišnje.
Bio bi to najveći agrobudžet u istoriji Crne Gore koji bi pokrio mnoge, ako ne i sve “sporne” tačke poljoprivrede. Brojne mjere bi bile povećane, a mnoge nove mjere vjerovatno i uvedene. Sa novcem od 200 miliona lakše bi se radili kapitalni projekti vezani za infrasturkturu, a njihovo sprovođenje olakšano i prilagođeno potrebama poljoprivrednika.
Ako bi se ta sredstva raspodijelila po postojećim mjerama podrške, efekti bi bili višestruki - tabela 1.
Tabela 1. Samo neke od poznatih i manje poznatih mjera iz Agrobudžeta 2025., i kako bi izgledale u novom poljoprivrednom budžetu
| Mjere | agobudžet (1,92%) eur | agrobudžet (5%)* eur |
| Direktna plaćanja u stočarskoj proizvodnji | 5.064.493,00 | 13.167.681,80 |
| Podrška razvoju tržišne proizvodnje mlijeka | 4.521.230,00 | 11.755.198,00 |
| Podrška preradi mlijeka na gazdinstvu | 4.476.327,20 | 11.638.450,72 |
| Direktna plaćanja u biljnoj proizvodnji – osnovna plaćanja | 5.100.000,00 | 13.260.000,00 |
| Direktna plaćanja za mladog poljoprivrednika | 100.000,00 | 260.000,00 |
| Program unapređivanja pčelarstva | 400.000,00 | 1.040.000,00 |
| Upravljanje rizicima u poljoprivredi | 325.000,00 | 845.000,00 |
| Podrška unapređenju kvaliteta sirovog mlijeka | 150.000,00 | 390.000,0 |
| Podrška aktivnostima kooperativa, udruženja i organizacija proizvođača | 80.000,00 | 208.000,00 |
| Podrška nabavci priplodnih grla u čistoj rasi | 1.400.000,00 | 3.640.000,00 |
| Podrška za nabavku mehanizacije, priključaka i opreme u funkciji primarne proizvodnje | 1.000.000,00 | 2.600.000,00 |
| Podrška pokretanju i razvoju poslovanja mladih poljoprivrednika | 250.000,00 | 650.000,00 |
| Očuvanje autohtonih genetičkih resursa u poljoprivredi | 165.000,00 | 429.000,00 |
| Održivo korišćenje planinskih pašnjaka | 480.000,00 | 1.248.000,00 |
| Razvoj sela i izgradnja infrastrukture | 3.473.592,29 | 9.031.339.95 |
*zasnovano na povećanju mjera proporcionalno povećanju od 2,6 puta.
U okviru agrobudžeta od 200 miliona eura mogle bi biti i uvedene nove mjere, poput australijskog modela povoljnih kredita za male i srednje poljoprivrednike. Crna Gora bi mogla prilagoditi mjeru svojim potrebama i djelimičnim otplaćivanjem potpomognuti farmere u obnovi zapuštenih pašnjaka.
Takođe, tu su i programi za klimatski pametnu poljoprivredu (subvencije ili grantovi za prakse koje štite tlo, smanjuju emisije, koriste obnovljive izvore energije te bolje upravljanje vodom).
Pomoć u dodatnoj vrijednosti i promovisanju domaće hrane unutar turističke privrede još je samo jedna u nizu noviteta koje bi mogle značajno pomoći crnogorskim poljoprivrednicima.
Na finansiranje inovacija i digitalizacije trebalo bi staviti poseban akcenat, kako bi se kasnije lakše pratili EU trendovi.
Najveći u regionu?
Ako bi bio usvojen, takav agrobudžet bio bi veći od svake crnogorske opštine, a čak i od opštinskog budžeta Podgorice, koji za ovu godinu iznosi 153 miliona eura.
U Srbiji je Agrobudžet za ovu godinu projektovan na 955,88 miliona što je 4,34% budžeta Republike Srbije. U Srbiji se godinama izdvaja znatna suma novca za poljoprivredne djelatnosti imajući u vidu značaj koji ova grana privrede ima u ukupnom BDP-u države. Takođe, Srbija je uspjela da disperguje proizvodnju i dobro uveže primarnu djelatnost (farme) i inudstriju (prehrambeni kompleksi).
U entitetu Federaciji BiH ukupno se 2025. godine izdvojilo 2,22% ukupnog budžeta Federacije. Tako je agrobudžet ove godine iznosio 180 miliona KM (93,6 miliona eura) i veći je za 4,3% u odnosu na prošlogodišnji.
U Republici Srpskoj izdvajanje za Agrobudžet 2025. bilo je 2,97% ukupnog budžeta ili nešto više od 92 miliona eura.
Povećanje agrobudžeta na 5% bilo bi istorijski korak za crnogorsku priliku. Ipak, kakve su prilike za njegovo uvođenje i da li će se država odlučiti na takav korak - ostaje da se vidi.
Povezana vijest: [Traktori na ulicama Nikšića: Protest u četvrtak]
