Slinavka i šap - opasna bolest stoke

Slinavka i šap – globalna prijetnja stočarstvu

Slinavka i šap (eng. Foot and Mouth Disease - skraćeno FMD) je veoma zarazna bolest koja pogađa domaće životinje - goveda, ovce, svinje i koze. Ova bolest je visoko kontagiozna odnosno vrlo lako se prenosi kontaktom među životinjama, ali i sa ljudi na životinje. Prenosi se i indirektnim putem, sa izuzetnim potencijalom za brzo širenje. Može izazvati velike ekonomske gubitke kako u stočarskom sektoru, tako i u čitavoj državi koja je pogođena.

Inače, bolest slinavke i šapa endemična je u mnogim djelovima svijeta. Čitava Afrika, veliki djelovi Azije, južne i srednje Amerike predstavljaju glavna utočišta FMD-a, dok najveći dio Evrope, Sjeverne Amerike, Australije i Novog Zelanda ne predstavljaju utočišta i smatraju se zemljama slobodnim od ove bolesti.

Šta uzrokuje bolest?

Bolest slinavke i šapa (FMD) uzrokovana je virusom slinavke i šapa (FMDV) - tačnije pikonavirusom. Postoji mnogo serotipova ovoga virusa među kojima treba posebno apostrofirati serotip O, koji je poznat po širokoj geografskoj distribuciji, naročito po evropskim zemljama.

Osim serotipa O, u svijetu perzistira još nekolika glavna serotipa, manje važna za Evropu a više značajna za neke južno-afričke, blisko-istočne i daleko-azijske zemlje.

Koje životinje mogu oboljeti od FMD-a?

Bolesti slinavke i šapa je bolest karakteristična kako za domaće tako i za divlje papkare. Karakteristična je po tome što najviše pogađa domaće populacije goveda - krava i bivola, dok su ovce i koze manje prijemčive, sa značajno blažim simptomima. Zbog toga se ovi sitni preživari smatraju tihim prenosiocem ozbiljne bolesti slinavke i šapa. Bolest pogađa i svinje, kako domaće tako i divlje, a karakteristično za ove životinje jeste da su izuzetno brzi prenosioci bolesti kako zbog svoje fiziologije tako i nešto manje zbog načina njihovog uzgoja.

Simptomi slinavke i šapa

Simptomi FMD-a uveliko variraju već u zavisnosti od stepena i serotipa same bolesti te vrste životinje koja je zaražena. Neki od najčešćih i opštih simptoma kod kojih se sumnja na bolest slinavke i šapa u javnosti su povećan sekret iz nosa i usta predvođen ulceracijama, kao i hromost - djelimična ili potpuna.

Ipak, pored ovih, postoji i niz drugih, specifičnijih simptoma, s tim da neki od njih mogu biti i nespecifični te upućivati na neka druga oboljenja, a ne nužno na bolest slinavke i šapa. Kod različitih vrsta životinja mogu se i najčešće se različito ispoljavaju, pa ih je potrebno zasebno izdvojiti.

Simptomi FMD-a kod goveda:

• visoka temperatura;
• prekomjerna salivacija;
• vezikule na oralnoj sluzokoži, nosu kao i u interdigitalnim prostorima papaka i na koronarnim trakama.

Simptomi FMD-a kod ovaca i koza:

• iznenadna i teška hromost;
• vezikule na papcima a rjeđe i u ustima.

Simptomi FMD-a kod svinja:

• pireksija;
• lezije papaka koje uzrokuju hromost;
• vezikularne lezije na njušci;
• abortusi.

Preventivne mjere i mjere suzbijanja

Bolest slinavke i šapa je izrazito kontagiozna bolest, koja se izuzetno brzo širi na okolna područja. Stroge mjere preventive i mjere suzbijanja daju najbolje rezultate. U neke od njih spadaju:

• izolacija i karantin zaraženih životinja i svih objekata u neposrednoj okolini u kojima borave ili su boravile životinje;
• zabranja transporta stoke iz zaraženih i označenih područja;
• eutanazija zaraženih, ali i životinja na koje se sumnja da su zaražene;
• dezinfekcija i održavanje visokog nivoa higijene;
• stroge kontrole pri uvozu/izvozu životinja i proizvoda od životinja;
• obavještavanje i edukacija;
• kontrola populacije diljih životinja;
• vakcinacija.

Vakcinacija životinja – da ili ne?

Jedna od mjera suzbijanja bolesti slinavke i šapa odnosi se i na vakcinaciju. Na tržištu postoje vakcine, s tim da vakcinacija životinja često donosi i zabranu izvoza vakcinisanih grla. Inače, praksa vakcinacije mora se obaviti u procentu koji ide najmanje na 80% ukupne populacije kako bi imala efekte na suzbijanje virusa slinavke i šapa. Još jedna od bitnih stvari odnosi se i na brzinu vakcinacije, tj. masovnu vakcinaciju u što kraćem vremenskom razmaku.

Evropske zemlje izbjegavaju vakcinaciju u širokom luku, a preventivne mjere i eutanazija životinja primarni su oblici borbe protiv ove bolesti.